Oude matras inleveren 

Sinds januari 2022 is er een algemeen verbindende overeenkomst tussen producenten en importeurs van matrassen ontstaan, waarmee deze zich verplichten een afvalbeheerbijdrage af te dragen voor alle matrassen die zij op de Nederlandse markt brengen. Dit geld wordt gebruikt om (een deel van) de kosten te vergoeden die afvalinzamelaars maken bij het ophalen van matrassen. Bedrijven, organisaties of gemeentes die matrassen inzamelen, krijgen dus een vergoeding per ingezameld matras. Vijf grote matrasproducenten (Beter Bed, Hilding Anders, Ikea, Koninklijke Auping en Swiss Sense) hebben samen de stichting MRN (Matras Recycling Nederland) in het leven geroepen om het probleem van de recycling van matrassen structureel aan te pakken.

Zoals gezegd, is het erg belangrijk voor het milieu dat je ervoor zorgt dat je matras gerecycled wordt. Eerste vereiste hiervoor is, dat je oude matras droog blijft, tot het op het recyclepunt is aanbeland. Zet het dus nooit buiten neer, in afwachting van inzameling, of bescherm het dan in ieder geval met een plastic hoes of zak in afwachting van inzameling door de gemeente. Sommige gemeenten organiseren een speciale ‘matrassenronde’ voor het ophalen van matrassen, of hebben een ‘happy hour’ om gratis oude matrassen in te leveren. Het is belangrijk dat je informeert naar de inzamelmogelijkheden van je oude matras, voordat je een nieuw matras aanschaft. Er zijn namelijk matrasproducenten die de mogelijkheid aanbieden je oude matras mee te nemen, bij levering van het nieuwe. Daarvoor wordt soms een bijdrage in rekening gebracht, maar soms is het gratis. Lees daarom altijd goed de verkoopvoorwaarden en maak er een criterium van voor de keuze van je nieuwe matrasleverancier. Als je matras er nog goed uitziet, het niet al te vies is en eigenlijk nog bruikbaar blijft, kun je er ook over denken het te doneren aan een goed doel bij jou in de buurt zoals het Leger des Heils, de daklozenopvang of de kringloopwinkel.

Als je als consument eenmaal je matras ingeleverd hebt bij een verzamelpunt, komen bedrijven als RetourMatras en Renewi aan de beurt om de matrassen bij de verzamelpunten op te halen voor recycling. De meeste matrassen kunnen voor 80% tot 85% gerecycled worden en uit verschillende soorten matrassen kunnen in totaal zo’n 20 materialen gehaald worden. Maar hoe gaat de recycling van een matras nou concreet in zijn werk?

Het matras wordt helemaal uit elkaar gehaald en de verschillende onderdelen worden gescheiden. De belangrijkste soorten materialen die uit elk matras gehaald kunnen worden zijn de drie volgende: textiel, schuim en ijzer. Zo zijn er matrassen met pocketvering, dat zijn metalen springveren die afzonderlijk in stoffen of kunststoffen zakjes verpakt zijn. Zakjes en veren worden door een machine gescheiden en apart verwerkt tot kunststof- en metaalafval, dat als secundaire grondstof aan de metaalindustrie geleverd wordt. Hiervan kunnen nieuwe producten worden gemaakt, zoals nieuwe springveren, maar ook kantoorartikelen, afvalbakken, lampen, enzovoort.

Het in matrassen gebruikte textiel bestaat hoofdzakelijk uit de tijk. Deze wordt in zijn geheel van het matras afgehaald, de stof van meerdere matrassen wordt in balen samengeperst en hergebruikt door de textielindustrie. Die reduceren de stof weer tot vezels waar nieuw garen van gesponnen wordt.

Het schuim van het matras (zoals latex of polyether) wordt in stukken gesneden en samengeperst tot balen voor levering aan bijvoorbeeld de meubelindustrie. Met name polyether (ook wel polyurethaan of PU-schuim genoemd) kan zeer goed hergebruikt worden als opvulmateriaal van bankstellen of worden verwerkt in ondervloeren voor gymzalen en speelplaatsen, worden gebruikt als geluiddempend materiaal, isolatieplaten of verpakkingsmaterialen.

Natuurlijk kunnen van al deze materialen ook weer nieuwe matrassen gemaakt worden. Het doel is in ieder geval om steeds dichter bij een volledig recyclebaar matras te komen, om zo het milieu minder te belasten. Daarvoor wordt naarstig gezocht naar een nieuwe manier om matrassen te produceren, zodat alleen recyclebare materialen worden gebruikt, die op een eenvoudige manier uit het matras te halen zijn. Dit heet een circulair matrasontwerp. Zo wordt er bijvoorbeeld gekeken naar de rol van lijm in een matras, want bij het aanbrengen van lijm vindt een chemische reactie plaats waardoor de aan elkaar gelijmde producten niet meer ‘schoon’ van elkaar verwijderd kunnen worden. Er wordt dus onderzoek gedaan naar nieuwe soorten lijm die het recyclingproces niet in de weg zitten of naar productieprocessen die helemaal geen lijm gebruiken.

Helaas is de markt voor restmaterialen beperkt. Daarom wordt er gezocht naar andere oplossingen, en met name voor het recyclen van schuim wordt er onderzoek gedaan naar chemische recycling. Dat is het chemisch afbreken van materialen tot de oorspronkelijke bouwstenen waar deze in het begin uit bestonden (polymeren of monomeren). De verkregen stoffen hebben dezelfde zuiverheid als die van de oorspronkelijke stoffen, zodat ze gebruikt kunnen worden voor het fabriceren van bouwstenen voor nieuwe producten. Er wordt onderscheid gemaakt tussen glycolyse, chemolyse en pyrolyse.

Glycolyse wordt op dit moment al gebruikt bij de recycling van PET en is ook van nut bij de recycling van het schuim van matrassen. Het schuim wordt tot 240 graden verwarmd, er wordt een katalysator aan toegevoegd zodat het polyurethaan afgebroken wordt tot een olieachtige substantie die dan weer gebruikt wordt om nieuw schuim te produceren, voor matrassen of als grondstof voor de bouwsector.

Chemolyse is een technologie die polymeerketens in kleinere stukken afbreekt, waardoor monomeren ontstaan die op hun beurt weer bouwstenen vormen voor nieuwe producten. Dit is een proces dat relatief weinig energie kost.

Pyrolyse is het verhitten van materialen op hoge temperatuur, zonder daar zuurstof aan toe te voegen. De materialen verbranden niet, maar vallen uit elkaar op moleculair niveau. De moleculen kunnen hergebruikt worden om nieuw schuim te creëren.

Het doel van de matrasindustrie is enerzijds om tot een zo volledig mogelijke recycling te komen van de afgedankte matrassen en anderzijds om te werken aan een circulair matrasontwerp. Daarmee wordt bedoeld dat vanaf het ontwerp en de fabricatie van een matras al rekening gehouden wordt met de recycling ervan. Het moet makkelijker uit elkaar te halen zijn, de gebruikte materialen moeten duurzaam zijn en gemakkelijk afgebroken kunnen worden. Het is onnodig om te zeggen dat hierbij vele partijen betrokken zijn, waaronder jij als consument, want jij moet tenslotte zo’n circulair matras willen aanschaffen.

In plaats van je matras weg te gooien, kun je er natuurlijk ook voor kiezen het een tweede leven te geven. Als je matras nog in een goede staat verkeert, kun je, zoals al gezegd, ervoor kiezen het te doneren aan een stichting of goed doel die er vluchtelingen of daklozen mee kan helpen. Of je kunt het zelf thuis gebruiken, bijvoorbeeld voor een bed in je logeerkamer. Aangezien daar in principe niet elke nacht iemand op slaapt, is je oude matras vast nog goed genoeg voor die paar nachtjes.

Een ander idee voor het hergebruiken van een oud matras is er zelf iets anders van te maken. Zo kun je denken aan het maken van een bank. Met enkele pallets die je in een frisse kleur schildert, een nieuw stuk stof over je oude matras en wat gezellige kussens kun je makkelijk een leuke bank maken. Op internet staan genoeg DIY-filmpjes die je in detail uitleggen hoe je dat kunt aanpakken.